Βιβλίο: 1.0. Υπολογιστές & Συσκευές, Δίκτυα, Ασφάλεια, Υγεία


1.0. Υπολογιστές και Συσκευές, Δίκτυα, Ασφάλεια

1.0.Tip.3: Λογισμικό και Αδειοδότηση

Κατανόηση του όρου Λογισμικό (Software) και διάκριση μεταξύ των διαφορετικών τύπων λογισμικού όπως: λειτουργικό σύστημα (operating systems), εφαρμογές (applications). Γνώση δυνατότητας τοπικής εγκατάστασης ή διαδικτυακής χρήσης ενός λογισμικού.

Λογισμικό (Software) Τα προγράμματα που χρησιμοποιούνται για τη λειτουργία ηλεκτρονικών υπολογιστών και συναφών συσκευών και την εκτέλεση εργασιών είναι γνωστά γενικά ως λογισμικό. Το λογισμικό μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι το σύνολο των οδηγιών που κάνει τον υπολογιστή να λειτουργεί. Για παράδειγμα, όταν πληκτρολογείτε λέξεις μέσω του πληκτρολογίου, το λογισμικό είναι υπεύθυνο για την εμφάνιση των σωστών γραμμάτων, στη σωστή θέση στην οθόνη.

Κατηγορίες λογισμικού περιλαμβάνουν::

  • Λειτουργικό σύστημα (Operating system) Αυτά τα συστήματα, και τα σχετικά βοηθητικά προγράμματά τους, επιτρέπουν στον υπολογιστή να λειτουργήσει. Ένα παράδειγμα λειτουργικού συστήματος είναι τα Microsoft Windows 10.
  • Λογισμικό εφαρμογών (Applications software) Αυτό το λογισμικό εκτελεί συγκεκριμένες εργασίες για τους χρήστες. Ένα παράδειγμα μιας εφαρμογής είναι ένα εργαλείο επεξεργασίας κειμένου, όπως το Microsoft Word ή ένα διαδικτυακό πρόγραμμα περιήγησης (φυλλομετρητής), όπως το Google Chrome ή το Internet Explorer. Το διάγραμμα δείχνει πώς το λογισμικό του λειτουργικού συστήματος και το λογισμικό εφαρμογών είναι πολυεπίπεδα σε έναν τυπικό επιτραπέζιο υπολογιστή. Τα βέλη υποδεικνύουν την ροή πληροφοριών.
Το εκάστοτε λογισμικό μπορεί να εγκατασταθεί σε κάποιον υπολογιστή ή συσκευή προσβάσιμη μέσω δικτύου ή υπολογιστικού νέφους (cloud computing). Οι περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν το λειτουργικό σύστημα που έρχεται προεγκατεστημένο στον υπολογιστή τους, αλλά είναι δυνατόν να αναβαθμίσετε ή ακόμα και να αλλάξετε τα λειτουργικά συστήματα. Τα τρία πιο συνηθισμένα λειτουργικά συστήματα για προσωπικούς υπολογιστές είναι τα:  Microsoft Windows, Apple OS X, Linux.

Κατανόηση του τι είναι ένα λειτουργικό σύστημα (operating system) και αναφορά διαδεδομένων λειτουργικών συστημάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών και συσκευών.

Λειτουργικό σύστημα (Operating system)

Λογισμικό που προγραμματίζει εργασίες, χειρίζεται αποθηκευτικούς χώρους και γενικά διαθέσιμους πόρους, διαχειρίζεται την επικοινωνία με άλλες συσκευές και συνδέει το λογισμικό με το Υλικό. 

Για παράδειγμα, τις περισσότερες φορές υπάρχουν πολλά διαφορετικά προγράμματα που εκτελούνται ταυτόχρονα  σε έναν υπολογιστή και όλα χρειάζονται πρόσβαση στη CPU, τη μνήμη και το χώρο αποθήκευσης. Το λειτουργικό σύστημα εξασφαλίζει ότι κάθε πρόγραμμα παίρνει αυτό που χρειάζεται συντονίζοντας τις δραστηριότητες.

Τα σύγχρονα λειτουργικά συστήματα χρησιμοποιούν ένα γραφικό περιβάλλον διεπαφής χρήστη (GUI),το οποίο σας επιτρέπει να αλληλεπιδράσετε με τον υπολογιστή, για παράδειγμα, χρησιμοποιώντας ένα ποντίκι για να κάνετε κλικ σε εικονίδια, κουμπιά και μενού.

  • Παραδείγματα λειτουργικών συστημάτων: Windows, Linux, Mac OS X

Οι φορητές συσκευές, όπως τα smartphones ή τα tablets διαφέρουν από τους επιτραπέζιους και φορητούς υπολογιστές, και συνήθως χρησιμοποιούν λειτουργικά συστήματα ειδικά σχεδιασμένα για αυτές.

    • Παραδείγματα κινητών λειτουργικών συστημάτων είναι: Apple iOS, Google Android

    Σε γενικές γραμμές, τα λειτουργικά συστήματα για φορητές συσκευές δεν είναι τόσο διαδεδομένα όπως εκείνα που κατασκευάζονται για επιτραπέζιους και φορητούς υπολογιστές, και δεν μπορούν να εκτελέσουν όλες τις εφαρμογές. Ωστόσο, μπορείτε να κάνετε πολλά πράγματα μαζί τους, όπως να παρακολουθείτε ταινίες, να περιηγείστε στο Web, να διαχειρίζεστε το ημερολόγιό σας και να παίζετε παιχνίδια.

    Αναγνώριση και κατανόηση συνήθων εφαρμογών λογισμικού και των χρήσεων τους

    Μια εφαρμογή είναι ένας τύπος λογισμικού που σας επιτρέπει να εκτελέσετε συγκεκριμένες εργασίες. Υπάρχουν πολυάριθμες εφαρμογές για επιτραπέζιο υπολογιστή διαφόρων κατηγοριών:

    • Παραγωγικότητα γραφείου (Office productivity) Σε αυτές περιλαμβάνονται εφαρμογές επεξεργασίας κειμένου και υπολογιστικών φύλλων, όπως αυτές που περιέχονται σε οικογένειες προγραμμάτων εφαρμογών του Microsoft Office, iWork ή Open Office.
    • Επικοινωνίες (Communications) Σε αυτές περιλαμβάνονται εφαρμογές ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, όπως το Microsoft Outlook, καθώς και εφαρμογές ανταλλαγής γραπτών και ηχητικών μηνυμάτων, όπως το Skype ή το Viber.
    • Κοινωνικά δίκτυα (Social networking) Αυτές περιλαμβάνουν εφαρμογές για φορητές συσκευές και ιστότοπους που επιτρέπουν στους χρήστες να συνδέονται και να δημοσιεύουν ενημερώσεις και σχόλια. Παραδείγματα αυτών είναι το Facebook, Twitter, και LinkedIn.
    • Πολυμέσα (Media) Σε αυτά περιλαμβάνονται εργαλεία που επιτρέπουν την αναπαραγωγή πολυμέσων, όπως το Windows Media Player ή το iTunes.
    • Σχέδιο (Design)  Σε αυτές περιλαμβάνονται εφαρμογές για εργασία με εικόνες, όπως το Adobe Photoshop ή το GIMP ή για δημοσίευση, όπως το Adobe InDesign.
    • Εφαρμογές Κινητών (Mobile applications) Αυτές περιλαμβάνουν μια σειρά εφαρμογών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε κινητές συσκευές και smartphones. Παραδείγματα είναι οι ηλεκτρονικές εφαρμογές αποθήκευσης ή το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο.

    Κατανόηση του όρου άδεια χρήσης τελικού χρήστη (End–User License Agreement – EULA). Αναγνώριση απαίτησης αδειοδότησης λογισμικού πριν τη χρήση του.

    • Άδεια τελικού χρήστη - End-User License Agreement (EULA)

      Όταν αποκτάτε λογισμικό, συχνά απαιτείται να ολοκληρώσετε μια άδεια χρήσης τελικού χρήστη (EULA). Αυτή είναι μια σύμβαση ανάμεσα σε εσάς και, συνήθως, τον ιδιοκτήτη του λογισμικού, που καθορίζει τους όρους χρήσης. Η Άδεια Χρήσης Τελικού Χρήστη περιγράφει λεπτομερώς τον τρόπο με τον οποίο μπορείτε και δεν μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το λογισμικό  – για παράδειγμα, μια Άδεια Χρήσης για ιδιοκτησιακό λογισμικό συνήθως εμποδίζει το χρήστη να κάνει κοινή χρήση του λογισμικού με οποιονδήποτε άλλο.

      Τα EULAs παρουσιάζονται συχνά ηλεκτρονικά, κατά τη διάρκεια της διαδικασίας εγκατάστασης. Ο χρήστης  μπορεί να επιλέξει να αποδεχτεί ή να απορρίψει τη συμφωνία, αλλά η εγκατάσταση του λογισμικού εξαρτάται από το αν επιλέξει αποδοχή ο χρήστης.

      Οι EULAs είναι ένας σημαντικός μηχανισμός για την προστασία της ιδιοκτησίας του λογισμικού. Πρέπει να εξασφαλίσετε ότι είστε εξουσιοδοτημένοι να χρησιμοποιείτε software προτού να το χρησιμοποιήσετε πραγματικά.

    Κατανόηση των όρων

    Υπάρχουν διάφοροι τύποι αδειών χρήσης λογισμικού, με διαφορετικά χαρακτηριστικά και προϋποθέσεις:

    • Ιδιόκτητο (Proprietary) Το ιδιόκτητο λογισμικό, ή το λογισμικό κλειστού κώδικα, είναι λογισμικό υπολογιστών με άδεια χρήσης από τον κάτοχο των πνευματικών δικαιωμάτων με την πρόθεση να δοθεί στον κάτοχο της άδειας (ο χρήστης) το δικαίωμα να χρησιμοποιεί το λογισμικό υπό ορισμένες προϋποθέσεις και περιορίζεται από άλλες χρήσεις, όπως τροποποίηση και κοινή χρήση.
    • Ανοιχτό Λογισμικό (Open source) Αυτός ο τύπος άδειας καθιστά τον πηγαίο κώδικα και το σχεδιασμό του λογισμικού διαθέσιμο σε οποιονδήποτε θέλει να το ενισχύσει ή να το αναπτύξει. Είναι σημαντικό να μην συγχέουμε το λογισμικό ανοιχτού κώδικα με το ελεύθερο λογισμικό.
    • Δοκιμαστική Έκδοση (Trial version) Η δοκιμαστική έκδοση αναφέρεται σε μια έκδοση του λογισμικού που μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα πριν από την αγορά του.
    • Διανεμόμενο Λογισμικό Περιορισμένης Χρήσης (Shareware) Χαρακτηρίζεται το λογισμικό που διατίθεται αρχικά δωρεάν στους χρήστες. Η λειτουργικότητα του λογισμικού ενδέχεται να είναι περιορισμένη, με πρόσθετες δυνατότητες να καθίστανται διαθέσιμες μόνο μετά την πληρωμή.
    • Ελεύθερο Λογισμικό (Freeware) Αυτό είναι λογισμικό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί δωρεάν. Είναι συχνά πλήρως λειτουργικό. Τα παραδείγματα μπορεί να περιλαμβάνουν λογισμικό που αναπτύχθηκε από οργανισμούς όπως πανεπιστήμια, όπου ο στόχος δεν ήταν να επωφεληθούν από το λογισμικό. Freeware και Shareware δεν πρέπει να συγχέεται.